Emir Ali Şîr Nevâî’nin İlim Hamiliği ve Musikîye İlgilisi Üzerine Tespitler
Emir Ali Şîr Nevâî, gerek şairliği gerekse devlet kademesinde yürüttüğü görevlerle önde gelen bir şahsiyettir. Timurlular’ın (1370-1507) üst düzey yöneticilerinden sayılan bir ailenin mensubu olarak Nevâî, babasının çevresi dolayısıyla çocukluk yıllarından itibaren devlet erkânı ve ilim çevreleriyle...
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Cumhuriyet University
2025-06-01
|
| Series: | Cumhuriyet İlahiyat Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4546929 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Emir Ali Şîr Nevâî, gerek şairliği gerekse devlet kademesinde yürüttüğü görevlerle önde gelen bir şahsiyettir. Timurlular’ın (1370-1507) üst düzey yöneticilerinden sayılan bir ailenin mensubu olarak Nevâî, babasının çevresi dolayısıyla çocukluk yıllarından itibaren devlet erkânı ve ilim çevreleriyle temasta bulunmuş ve erken yaşlarda ilim ve siyaset öğrenmiştir. Nevâî, dönemin ilim merkezlerinden Herât, Şirâz, Meşhed, Sebzevâr, Buhârâ ve Semerkant gibi şehirlerde aldığı kapsamlı eğitimle dinî ilimler, edebiyat, felsefe ve sanat gibi alanlarda derin bir bilgi birikimine sahip olmuştur. Eğitimini tamamladıktan sonra, Sultan Hüseyin Baykara’nın (1470-1506) emriyle siyasete atılmış, çeşitli idarî görevler üstlenmiş ve nihayet vezirlik makamına kadar yükselmiştir. Nevâî, vezirlik görevi sırasında Nizâmülmülk (ö. 485/1092) ve Hâce Reşidüddin Hemedânî (ö. 718/1318) gibi büyük vezirlerin icraatlarından ilham alarak yönetim anlayışının merkezine ilim ve kültürü yerleştirmiştir. Onun himayesinde, dönemin toplumsal ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak çok sayıda câmi, medrese, kütüphane, hastane, tekke ve zâviye inşa edilmiştir. Bunun yanı sıra, düzenlediği ilim ve sanat meclisleriyle âlimler, şairler, sanatçılar ve düşünürleri bir araya getirmiştir. Bu meclisler, dönemin entelektüel ve kültürel hayatının önemli merkezlerinden biri hâline gelmiştir. Nevâî’nin desteğiyle tıp, felsefe, astronomi, tefsir, tarih, edebiyat, hat ve musikî gibi birçok alanda değerli eserler ortaya konmuştur. Bu eserler, İslâm medeniyetinin entelektüel mirasına önemli katkılar sağlamıştır. Nevâî, özellikle kitap sanatları ve musikî alanındaki etkisiyle dikkat çekmektedir. Ünlü musikîşinâs Abdülkâdir-i Merâgî’nin (ö. 838/1435) dolaylı öğrencisi sayılan Nevâî, gerek ilim gerek sanat olarak musikîye ilgi göstermiş ve hem nazarî hem de amelî boyutlarıyla ilgilenmiştir. Onun sanatçılara sağladığı himaye, dönemin musikî sanatına ve icracılarına büyük bir itibar kazandırmıştır. Nevâî’nin teşvikleri sayesinde, Horasan bölgesi 15. yüzyılda musikînin çeşitli dallarında uzmanlaşmış birçok üstadın yetiştiği bir merkez hâline gelmiştir. Nevâî’nin musikîye yönelik ilgisi yalnızca destek ve teşvikle sınırlı kalmamış, aynı zamanda bu alandaki teorik bilgi ve uygulamalarını eserlerine de yansıtmıştır. Bu makalede öncelikle Emir Ali Şîr Nevâî’nin hayatı, eserlerini ve sanat hamiliğini genel hatlarıyla ele alınmıştır. Bununla birlikte onun özellikle musikî alanındaki bilgisi ve katkılarını değerlendirdirilmiştir. Çalışmada Nevâî’nin musikî ile ilişkisi “teşvik ve himaye”, “kültür ve musikî meclisleri”, “tasnif ve bestekârlık” ve “telif” olmak üzere dört başlık altında incelenmiştir ve böylece onun musikî ilmine ve sanatına katkıları üzerinde durulmuştur. |
|---|---|
| ISSN: | 2528-987X |