Bazı Kıraat Vecihleri Özelinde İbnü’l-Cezerî’nin Şâtıbî’yi Tenkit ve Tashihi: eş-Şâtıbiyye’nin Şârihleri ve Kıraat Farklılıkları Tedrisatı Ekseninde Bir Değerlendirme
Bu makale, Kâsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî (öl. 590/1194) tarafından nakledilmekle birlikte İbnü’l-Cezerî’nin (öl. 833/1429) eleştirdiği ve tedrisatta yer vermediği bazı kıraat vecihlerini konu edinmektedir. Bu yönüyle araştırmada, Şâtıbî ve İbnü’l-Cezerî gibi kıraat ilminin iki simge şahsiyeti arasında m...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Anadolu Ilahiyat Akademisi
2025-06-01
|
| Series: | Eskiyeni |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4284145 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Bu makale, Kâsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî (öl. 590/1194) tarafından nakledilmekle birlikte İbnü’l-Cezerî’nin (öl. 833/1429) eleştirdiği ve tedrisatta yer vermediği bazı kıraat vecihlerini konu edinmektedir. Bu yönüyle araştırmada, Şâtıbî ve İbnü’l-Cezerî gibi kıraat ilminin iki simge şahsiyeti arasında mukayese yapılmakta, aralarındaki ihtilaflar değerlendirilmektedir. Böylelikle ihtilafların arka planındaki nedenlerin açığa çıkarılması hedeflenmektedir. Araştırmanın esasını teşkil eden bu vecihlerin değerlendirilmesi esnasında, Şâtıbî ve İbnü’l-Cezerî’nin şahsî çalışmaları temel müracaat kaynağıdır. Ayrıca ilgili vecihlerin kahir ekseriyetine yaklaşımlarının büyük oranda zıt olması sebebiyle hem Meşrik hem de Mağrib ekollerinin öncü âlimlerinin eserlerine aynı anda başvurulmuştur. Öncelikle ihtilafa konu olan on bir vecih tespit edilmiş, ardından bunların nedenlerinin izi sürülmüştür. Son olarak söz konusu fikir ayrılıkları, kıraatlerin mevsukiyeti paralelinde izaha çalışılmış ve anılan vecihlerin hem geçmiş hem de günümüz kıraat öğretimi faaliyetlerindeki durumları bir sonuca bağlanmıştır. Belirtilen amaç, kapsam, yöntem ve kaynaklar muvacehesinde araştırmaya konu olan vecihlerdeki fikir ayrılıklarının tamamının, Şâtıbî’nin, Dânî’nin et-Teysîr’inin muhtevasını aşarak Ḥırzü’l-emânî’ye eklediği ziyade rivayetlerden kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. İbnü’l-Cezerî’nin, söz konusu on bir vechin tamamını reddettiği anlaşılmıştır. Kıraat farklılıkları sahasında kalem oynatan müelliflerin, üzerinde durulan vecihler noktasında Şâtıbî’den ziyade İbnü’l-Cezerî’ye yakın oldukları saptanmıştır. Yine iki mühim âlim tarafından taban tabana zıtlık arz eden bu vecihlerin, kıraat farklılıkları geleneğinin çok tali boyutlarına tekabül ettiği görülmüştür. Dolayısıyla bu ihtilaftan hareketle kıraatlerin güvenilirliğinin zedelenemeyeceği ortaya konmuştur. Kıraat ekollerinin, bazen diğer ekolü taklit ettiğine ve daha muteber bulduğuna şahit olunmuştur. Bu vecihler özelinde Şâtıbî’nin rivayetlerine klasik kıraat farklılığı eserlerinde yer verilmesine rağmen eda bakımından Şâtıbî’ye genel bir muhalefetin bulunduğuna rastlanmıştır. Bu muhalefetin; her ekol, her meslek, aşere ve takrib olmak üzere her tarik için geçerli olduğu tespit edilmiştir. Bu manada Türkiye’de de İbnü’l-Cezerî’nin rivayetlerinin tedavülde bulunduğu gözlemlenmektedir. |
|---|---|
| ISSN: | 2636-8536 |