Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti
Bu çalışma, para vakıflarının Hanefî fıkhı içindeki meşruiyet temellerini ve Osmanlı dönemi uygulamalarındaki kurumsal gelişimini incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, erken döneme isnat edilen ancak ilk dönem klasik kaynaklarda doğrudan yer almayan Züfer b. Hüzeyl’e atfedilen “nakit vakfedilebili...
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Gençleri Evlendirme ve Mehir Vakfı
2025-06-01
|
| Series: | İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4492120 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1839639203630022656 |
|---|---|
| author | Tevhit Ayengin Ahmet Kavut |
| author_facet | Tevhit Ayengin Ahmet Kavut |
| author_sort | Tevhit Ayengin |
| collection | DOAJ |
| description | Bu çalışma, para vakıflarının Hanefî fıkhı içindeki meşruiyet temellerini ve Osmanlı dönemi uygulamalarındaki kurumsal gelişimini incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, erken döneme isnat edilen ancak ilk dönem klasik kaynaklarda doğrudan yer almayan Züfer b. Hüzeyl’e atfedilen “nakit vakfedilebilir” fetvasının literatürdeki dolaşımını izlemek ve menkul vakıfların meşruiyetini örf, kıyas ve nas ekseninde yeniden değerlendirmektir. Çalışma, tarihsel-fıkhî yöntemle yürütülmüş; Hanefî mezhebine ait klasik metinler kronolojik olarak taranmış ve Osmanlı âlimleri arasındaki tartışmalar (Çivizâde, Ebussuûd, Sofyalı Bâlî, Birgivî) karşılaştırmalı biçimde analiz edilmiştir. Bulgular, para vakıflarına dair açık cevazın ancak hicrî 9. yüzyıldan itibaren İbnü’l-Hümâm ile sistematikleştiğini; Ebussuûd Efendi’nin örf ve maslahat temelli yaklaşımla bu müesseseyi savunduğunu, buna karşılık Çivizâde’nin ribâ riski ve ebediyet şartı gerekçesiyle şiddetli muhalefet geliştirdiğini ortaya koymaktadır. Birgivî ise para vakıflarının işletme modellerinin muâmele-i şerʻiyye kisvesi altında ribâya kapı aralayabileceği yönünde ciddi etik eleştiriler yöneltmiştir. Makale, klasik fıkıhta menkul malların vakfı konusundaki içtihat farklılıklarını bağlayıcılık, mülkiyet devri ve ebediyet ilkeleri üzerinden sistematik bir şekilde ele almış; bu bağlamda örf ve teamülün şerʿî hüküm üretimindeki rolünü de tartışmıştır. Modern finansal uygulamalar dışarıda bırakılarak yalnızca klasik fıkhî zemin esas alınmış; menkul vakıf kavramı tarihî sürekliliği içinde değerlendirilmiştir. Günümüzde kurulacak bir para vakfının modern dünyada meşruiyetini sürdürebilmesi için vakfedenin vakıf malını fiilen mülkiyetinden çıkarması, ebediyet vurgusu taşıyan vakıf senedi düzenlemesi, faizsiz finansal araçlar kullanımı ve işlemlerin kamu yararına hizmet eden kurumsal yapılar eliyle yürütülmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu yönüyle çalışma hem literatürdeki tarihî boşluğu doldurmakta hem de gelecekte kurulacak muhtemel para vakıflarının İslâm hukukuna uygun, ribâdan arındırılmış, şeffaf ve sürdürülebilir bir yapıda nasıl inşa edilebileceğine dair kuramsal bir çerçeve önermektedir. |
| format | Article |
| id | doaj-art-30cf78812e8c48c991757875d2d67e31 |
| institution | Matheson Library |
| issn | 1304-1045 |
| language | Arabic |
| publishDate | 2025-06-01 |
| publisher | Gençleri Evlendirme ve Mehir Vakfı |
| record_format | Article |
| series | İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi |
| spelling | doaj-art-30cf78812e8c48c991757875d2d67e312025-07-04T11:06:16ZaraGençleri Evlendirme ve Mehir Vakfıİslam Hukuku Araştırmaları Dergisi1304-10452025-06-014559162110.59777/ihad.16131802249Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî MeşruiyetiTevhit Ayengin0https://orcid.org/0000-0002-1561-4828Ahmet Kavut1https://orcid.org/0000-0001-9897-3596ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİDiyanet İşleri BaşkanlığıBu çalışma, para vakıflarının Hanefî fıkhı içindeki meşruiyet temellerini ve Osmanlı dönemi uygulamalarındaki kurumsal gelişimini incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, erken döneme isnat edilen ancak ilk dönem klasik kaynaklarda doğrudan yer almayan Züfer b. Hüzeyl’e atfedilen “nakit vakfedilebilir” fetvasının literatürdeki dolaşımını izlemek ve menkul vakıfların meşruiyetini örf, kıyas ve nas ekseninde yeniden değerlendirmektir. Çalışma, tarihsel-fıkhî yöntemle yürütülmüş; Hanefî mezhebine ait klasik metinler kronolojik olarak taranmış ve Osmanlı âlimleri arasındaki tartışmalar (Çivizâde, Ebussuûd, Sofyalı Bâlî, Birgivî) karşılaştırmalı biçimde analiz edilmiştir. Bulgular, para vakıflarına dair açık cevazın ancak hicrî 9. yüzyıldan itibaren İbnü’l-Hümâm ile sistematikleştiğini; Ebussuûd Efendi’nin örf ve maslahat temelli yaklaşımla bu müesseseyi savunduğunu, buna karşılık Çivizâde’nin ribâ riski ve ebediyet şartı gerekçesiyle şiddetli muhalefet geliştirdiğini ortaya koymaktadır. Birgivî ise para vakıflarının işletme modellerinin muâmele-i şerʻiyye kisvesi altında ribâya kapı aralayabileceği yönünde ciddi etik eleştiriler yöneltmiştir. Makale, klasik fıkıhta menkul malların vakfı konusundaki içtihat farklılıklarını bağlayıcılık, mülkiyet devri ve ebediyet ilkeleri üzerinden sistematik bir şekilde ele almış; bu bağlamda örf ve teamülün şerʿî hüküm üretimindeki rolünü de tartışmıştır. Modern finansal uygulamalar dışarıda bırakılarak yalnızca klasik fıkhî zemin esas alınmış; menkul vakıf kavramı tarihî sürekliliği içinde değerlendirilmiştir. Günümüzde kurulacak bir para vakfının modern dünyada meşruiyetini sürdürebilmesi için vakfedenin vakıf malını fiilen mülkiyetinden çıkarması, ebediyet vurgusu taşıyan vakıf senedi düzenlemesi, faizsiz finansal araçlar kullanımı ve işlemlerin kamu yararına hizmet eden kurumsal yapılar eliyle yürütülmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu yönüyle çalışma hem literatürdeki tarihî boşluğu doldurmakta hem de gelecekte kurulacak muhtemel para vakıflarının İslâm hukukuna uygun, ribâdan arındırılmış, şeffaf ve sürdürülebilir bir yapıda nasıl inşa edilebileceğine dair kuramsal bir çerçeve önermektedir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4492120islamic lawḥanafī jurisprudencecash waqfslegitimacyendowment of movable assetsi̇slâm hukukuhanefî fıkhıpara vakıflarımeşruiyetmenkul varlıklar vakfı |
| spellingShingle | Tevhit Ayengin Ahmet Kavut Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi islamic law ḥanafī jurisprudence cash waqfs legitimacy endowment of movable assets i̇slâm hukuku hanefî fıkhı para vakıfları meşruiyet menkul varlıklar vakfı |
| title | Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti |
| title_full | Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti |
| title_fullStr | Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti |
| title_full_unstemmed | Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti |
| title_short | Menkul Varlıklar Bağlamında Para Vakıflarının Fıkhî Meşruiyeti |
| title_sort | menkul varliklar baglaminda para vakiflarinin fikhi mesruiyeti |
| topic | islamic law ḥanafī jurisprudence cash waqfs legitimacy endowment of movable assets i̇slâm hukuku hanefî fıkhı para vakıfları meşruiyet menkul varlıklar vakfı |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4492120 |
| work_keys_str_mv | AT tevhitayengin menkulvarlıklarbaglamındaparavakıflarınınfıkhimesruiyeti AT ahmetkavut menkulvarlıklarbaglamındaparavakıflarınınfıkhimesruiyeti |